Mark Twain

Mark Twain
Mark Twain (1835-1910) en 1895 fare de Napoleon Sarony
Persona informo
Mark Twain
Naskonomo	Samuel Langhorne Clemens
Naskiĝo	30-an de novembro 1835 (1835-11-30) en Florida, Misurio,  Usono
Morto	21-an de aprilo 1910 (1910-04-21) (74-jara) en Redding, Konektikuto,  Usono
Mortis pro	naturaj kialoj [#]
Mortis per	korinfarkto [#]
Tombo	Woodlawn Cemetery [#]
Religio	ateismo [#]
Etno	usonanoj [#]
Lingvoj	angla • germana [#]
Loĝloko	Mark Twain House [#]
Ŝtataneco	Usono [#]
Alma mater	Cascadilla School (Ithaca) [#]
Subskribo
Familio
Patro	John Marshall Clemens [#]
Patrino	Jane Lampton [#]
Gefratoj	Orion Clemens [#]
Edz(in)o	Olivia Langdon Clemens [#]
Infanoj	Susy Clemens • Clara Clemens • Jean Clemens [#]
Profesio
Alia nomo	Mark Twain • Sieur Louis de Conte [#]
Okupo	ĵurnalisto • romanisto • aŭtobiografo • instruisto • humuristo • verkisto de porinfana literaturo • verkisto de vojaĝa literaturo • aforisto • sciencfikcia verkisto • verkisto • prozisto • publikigisto [#]
Aktiva dum	1864–1910 [#]
Verkado
Verkoj	La Aventuroj de Huckleberry Finn ❦ La Aventuroj de Tom Sojer [#]
Honorigoj Honorigoj honorary doctor of the Yale University • member of the Nevada Newspaper Hall of Fame • member of the Nevada Writers Hall of Fame [#]
Membrecoj Membrecoj Usona Akademio de Artoj kaj Beletro [#]
[#]	Fonto: Vikidatumoj

Poŝtmarko pri Samuel L. Clemens, 1940

Mark Twain (1909)

Samuel Langhorne CLEMENS [SAM-juel LANG-orn KLE-menz] ['sæmjul 'læŋhoɹn 'klemənz], pli konata sub pseŭdonimo Mark TWAIN [mark tŭejn] ['mɒɹk 'tweɪn] (naskiĝis la 30-an de novembro 1835 en Florido, Misurio, Usono, mortis la 21-an de aprilo 1910 en Redding, Konektikuto) estis usona verkisto kaj humuristo. Li elstaris per siaj romanoj La Aventuroj de Tom Sawyer (1876) kaj La Aventuroj de Huckleberry Finn (1885), tiu lasta ofte nomata "la Granda Usona Romano."

Twain kreskiĝis en Hannibal, Misurio, kiu havigis la etoson por Huckleberry Finn kaj Tom Sawyer. Post metilernado ĉe presisto, li laboris kiel kompostisto kaj kontribuis per artikoloj al ĵurnalo de sia pli aĝa frato Orion Clemens. Li poste iĝis riverboata piloto ĉe la rivero Misisipo antaŭ iri okcidenten por aliĝi al Orion en Nevado. Li menciis humore sian singularan mankon de sukceso ĉe minado, turnante sin al ĵurnalismo per la ĵurnalo de Virginiurbo Territorial Enterprise. En 1865, lia humora historio, "The Celebrated Jumping Frog of Calaveras County," estis publikigita, baze sur historio kiun li estis aŭdinta ĉe la Hotelo Angels en Angels Camp (Kalifornio), kie li estis pasigante iome da tempo kiel ministo. Tiu mallonga historio alportis al li internacian atenton, kaj estis eĉ tradukita en klasikan grekan. Li estis tre populara en sia epoko pro lia sprito kaj talento por satiro, proze kaj parole, kaj estis amiko de usonaj prezidentoj, artistoj, grandaj entreprenistoj kaj membroj de la eŭropa reĝaro.

Kvankam Twain enspezis grandan kvanton da mono el siaj verkoj kaj prelegoj, li investis en adventuroj kiuj perdigis al li ankaŭ grandan kvanton da mono, ĉefe por mekanika kompostilo, kiu malsukcesis ĉar estis komplika kaj malpreciza. Pro tiuj financaj problemoj, li devis seĉi protektadon el siaj ŝulditoj tra bankroto, kaj kun la helpo de Henry Huttleston Rogers eventuale luktis kontraŭ siaj financaj problemoj. Twain elektis pagi al siaj antaŭ-bankrotaj ŝulditoj, kvankm li ne havis leĝan respondecon fari tion.

Twain estis naskiĝinta tuj post vizito de la Kometo Halley, kaj li antaŭavertis, ke li ankaŭ "foriros kun ĝi,". Li mortiĝis la tagon post la venonta reveno de la kometo. Li estis laŭdita kiel "plej granda usona humoristo de sia aĝo," kaj William Faulkner nomigis Twain "la patro de Usona literaturo."

Vivo

Kiel junulo li interalie laboris kiel sondisto ĉe la rivero Misisipo, kaj de tiu-labora ĵargono li prenis sian plumnomon ("mark one", "mark twain" = "marko unu", "marko du"; pri markoj sur la profundec-mezurilo). Twain mem rakontas en la Vivo ĉe Misisipo, ke la pseŭdonomon li transprenis de la maljuna kapitano I. Sellers, kiu sub tiu nomo publikigis siajn rememorojn pri la rivero kaj kiun Clemens kiel junulo ofendis per malice sarkasma artikolo. Post la morto de la kapitano li volis rehonorigi la pseŭdonomon.

Verkado

Twain rekonatas kiel fama kaj popolkara humuristo, ĉefe pro sia serio da libroj pri fikcia rolulo Tom Sawyer. Jam klasikaĵas liaj La Aventuroj de Tom Sawyer kaj La Aventuroj de Huckleberry Finn.

Twain ekis aŭtore per humurecaj versetoj, sed finis kiel morna, preskaŭ profana kronikisto pri homaj vaneco, hipokrito kaj murdemo. Mez-vivovoje per la aventuroj de Huckleberry Finn li kombinis riĉan humuron, potencan rakontan teknikon kaj soci-kritikon kiel preskaŭ nenie trovebla aliloke en la monda literaturo.

Sekseco

Lia altiro al infaninoj kondukis lin krei en siaj lastaj jaroj klubon por knabinoj, nomata Angel Fish Club. Tiu ĉi kreaĵo estas dokumentita en lia korespondado, eldonita de John Cooley; tiun ĉi fakto estas ankaŭ pritraktata en la verko de Colley The Mississippi Quarterly. En Mark Twain and sexuality, de Alexander Jones, aperinta en 1956, ankaŭ estas diskuto pri la platona amo de la verkisto al infaninoj. Mark Twain mem skribis pri siaj periodaj revoj pri virgaj knabinoj kaj en kunlaboraĵo por gazeto li eĉ petis la nuligon de la aĝo de konsento. Alia pruvo pri lia pedofilio reflektiĝas en lia verkaĵo Averto al la etaj knabinoj, aperinta en 1865, en kiu la aŭtoro konsilas la knabinojn, ke ili kondutu bone kun la plenkreskaj viroj por ne ruinigi ilian infanecon.

La domo kie loĝis Mark Twain dum la infaneco en Hannibal (Misurio)

Mark Twain kaj Esperanto

Kiam al tiu ĉi mondfama aŭtoro S. L. Clemens, nomata Mark Twain, skribis tradukinto de lia bonhumora rakonto, petante permeson publikigi la tradukon, estis ricevita jena angle skribita respondo: „Se mi estus pli juna je kelkaj jaroj, mi lernus tiun lingvon. Eventuale mi lernus ĝin eĉ nun, se mi estus certa, ke ĝin parolas la anĝeloj.“ (Laŭ Bohema esperantisto, 10-11/1908, p. 176 - ĉeĥlingve)

La verkoj de Mark Twain

Kovrilo de brita eldono de "Jankio el Konektikuto ĉe la kortego de Reĝo Arturo" el 1889.

Kovrilo de la unua eldono de La Aventuroj de Huckleberry Finn el 1884.

Kovrilo de eldono de La Aventuroj de Tom Sawyer el 1876.

• The Celebrated Jumping Frog of Calaveras County (Glorfama saltorano el la distrikto Calaveras, 1867)
• The Innocents Abroad (Naivuloj eksterlande, 1869)
• Roughing It (1872)
• The Gilded Age (Orumita epoko, 1873) (kun Charles Dudley Warner)
• The Adventures of Tom Sawyer (Aventuroj de Tom Sawyer, 1876)
• The Prince and the Pauper (Reĝido kaj povrulo, 1882)
• Life on the Mississippi (Vivo ĉe la Misisipo, 1883)
• The Adventures of Huckleberry Finn (Aventuroj de Hucklebery Finn, 1884)
• A Connecticut Yankee in King Arthur's Court (Jankio el Konektikuto ĉe la kortego de Reĝo Arturo, 1889)
• The Man That Corrupted Hadleyburg (Viro, kiu koruptis Hadleyburg-on, 1900)
• Extracts from Adam's Diary (eltiraĵoj el la taglibro de Adamo, 1904)
• The Mysterious Stranger (Mistera fremdulo, postmorte 1916)

Esperantlingvaj specimenoj

• Huckleberry Finn, Ĉapitro XIV
• Nia itala gvidisto
• Prezidenta kandidatiĝo
• Sinjorino McWilliams kaj la fulmotondro
• Tri noveloj
• Mark Twain: Tri Ceteraj Noveloj
• Konektikuta jankio en la kortego de reĝo Arturo (Lulu 2021)

En Esperanto aperis ankaŭ:

• Singardema komuniko (tr. S. Borovko, Esperantisto, No 12, decembro 1894, p. 190-192, sub Bagateloj)
• Kvin donacoj de l' vivo (tr. Jozefo Németh, Budapest, 1911)
• La £ 1.000.000 Banka Bileto. 1907 Trad.: Muschamp
• Kiel mi fariĝis direktoro de agrikultura gazto, Esperanto 1916, p. 84-85
• Sinjorino Mac Williams kaj la fulmo, Esperanto 1918, p. 100-101
• Lojala Poŝtisto (el "Tom Sawyer eksterlande", Esperanto, 1927, n-ro 6, p. 114-115, tr. Edmond Privat)
• Mart Twain kaj la trustoj - La Tri Muŝoj (Argentina Esperantisto, 144-145/1938)
• La invalido rakontas (Esperanto 1937, p. 38 kaj 42)
• La militpreĝo (tr. Karl Pov, Fonto 22, julio 1982, p. 22-24)
• La aventuroj de Tom Sawyer (bildrakonto, Tibor Horvath, desegnis Attila Dargay, 1981)
• La aventuroj de Huckleberry Finn (bildrakonto, Tibor Horvath, desegnis Attila Dargay, 1982)
• La homo (tr. Maria Hristova, Paco 2/1987, bulgara eldono)
• La aventuroj de Toĉjo Saŭjero (1999, 22 p.)
• Mark Tven en Israellando (Israela Esperantisto, 129, junio 1998, p. 8-11, kompilis Aleks Kerbel - fragmento el la libro "Naivuloj eksterlande)
• The celebrated jumping frog of Calaveras County (tradukis Michael Ansaldi; Liro-2003)
• Journalism in Tennessee (tradukis Jean-Luc Tortel; Liro-2005)
• The McWilliamses and the burglar alarm (tradukis Russ Williams; Liro-2013)

Vidu ankaŭ

• 2362 Mark Twain

Literaturo

• Lucius Beebe. Comstock Commotion: The Story of the Territorial Enterprise and Virginia City News. Stanford University Press, 1954 ISBN 1-122-18798-X
• Louis J. Budd, eld. Mark Twain, Collected Tales, Sketches, Speeches & Essays 1891–1910 (Library of America, 1992) (ISBN 978-0-940450-73-8)
• Ken Burns, Dayton Duncan kaj Geoffrey C. Ward, Mark Twain: An Illustrated Biography. New York: Alfred A. Knopf, 2001 (ISBN 0-375-40561-5)
• Gregg Camfield Arkivigite je 2010-05-27 per la retarkivo Wayback Machine. The Oxford Companion to Mark Twain. New York: Oxford University Press, 2002 (ISBN 0-19-510710-1)
• Guy Cardwell, eld. Mark Twain, Mississippi Writings (Library of America, 1982) (ISBN 978-0-940450-07-3)
• Guy Cardwell, eld. Mark Twain, The Innocents Abroad & Roughing It (Library of America, 1984) ISBN 978-0-940450-25-7
• James M. Cox. Mark Twain: The Fate of Humor. Princeton University Press, 1966 (ISBN 0-8262-1428-2)
• Everett Emerson. Mark Twain: A Literary Life. Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 2000 (ISBN 0-8122-3516-9)
• Shelley Fisher Fishkin Arkivigite je 2013-02-28 per la retarkivo Wayback Machine, ed. A Historical Guide to Mark Twain. New York: Oxford University Press, 2002 (ISBN 0-19-513293-9)
• Susan K. Harris Arkivigite je 2014-09-09 per la retarkivo Wayback Machine, eld. Mark Twain, Historical Romances (Library of America, 1994) (ISBN 978-0-940450-82-0)
• Hamlin L. Hill, ed. Mark Twain, The Gilded Age and Later Novels (Library of America, 2002) ISBN 978-1-931082-10-5
• Jason Gary Horn. Mark Twain: A Descriptive Guide to Biographical Sources. Lanham, Md.: Scarecrow Press, 1999 (ISBN 0-8108-3630-0)
• William Dean Howells. My Mark Twain. Mineloa, New York: Dover Publications, 1997 (ISBN 0-486-29640-7)
• Fred Kaplan. The Singular Mark Twain: A Biography. New York: Doubleday, 2003 (ISBN 0-385-47715-5)
• Justin Kaplan. Mr. Clemens and Mark Twain: A Biography. New York: Simon and Schuster, 1966 (ISBN 0-671-74807-6)
• J. R. LeMaster kaj James D. Wilson, eld. The Mark Twain Encyclopedia. New York: Garland, 1993 (ISBN 0-8240-7212-X)
• Jerome Loving Arkivigite je 2011-09-27 per la retarkivo Wayback Machine, Mark Twain: The Adventures of Samuel L. Clemens (University of California Press; 2010) 491 pages, ISBN 978-0-520-25257-8; Draws on newly discovered archival materials in a detailed biography
• Bruce Michelson. Mark Twain on the Loose. Amherst: University of Massachusetts Press, 1995 (ISBN 0-87023-967-8)
• K. Patrick Ober. Mark Twain and Medicine: "Any Mummery Will Cure." Columbia: University of Missouri Press, 2003 (ISBN 0-8262-1502-5)
• Albert Bigelow Paine. Mark Twain, A Biography: The Personal and Literary Life of Samuel Langhorne Clemens. Harper & Bros., 1912. ISBN 1-84702-983-3
• Ron Powers. Dangerous Water: A Biography of the Boy Who Became Mark Twain. New York: Da Capo Press, 1999. ISBN 0-306-81086-7
• Ron Powers. Mark Twain: A Life. New York: Random House, 2005. (ISBN 0-7432-4899-6)
• R. Kent Rasmussen. Critical Companion to Mark Twain: A Literary Reference to His Life and Work. Facts On File, 2007. Revised edition of Mark Twain A to Z ISBN 0-8160-6225-0
• R. Kent Rasmussen, ed. The Quotable Mark Twain: His Essential Aphorisms, Witticisms and Concise Opinions. Contemporary Books, 1997 ISBN 0-8092-2987-0
• Anonymous. (1873) Cartoon portraits and biographical sketches of men of the day. London: Tinsley Brothers, p. 122.
• Radavich, David. "Twain, Howells, and the Origins of Midwestern Drama." MidAmerica XXXI (2004): 25–42.

Eksteraj ligiloj

• Verkoj de Mark Twain ĉe Projekto Gutenberg
• En hejmlando de Marko Tven (Mark Twain) el Unuetaĝa Usono ĉ.19.
• Mark Twain en Argentina Esperantisto, 144-145, marto-aprilo 1938, p. 6
• Mark Twain Museum at the Territorial Enterprise - Mark Twain Museum, Territorial Enterprise Building, Virginia City, Nevada Web site
• Mark Twain House Museum Web site

Verkoj de Mark Twain

• Autobiography of Mark Twain, Volume 1, 2010 - Free Online - Mark Twain Project Online
• Autobiography of Mark Twain, Volume 2, 2013 - Free Online - Mark Twain Project Online
• Public domain audiobooks el LibriVox
• Mark Twain's letters ed. by Albert Bigelow Paine (2 vol 1917) vol 2 online
• Mark Twain Library Arkivigite je 2010-03-23 per la retarkivo Wayback Machine, University of California Press. This series re-prints texts from the Papers and Works for students and the general reader.
• The Works of Mark Twain, University of California Press. This series prints authoritative critical editions of Mark Twain's published works.
• Mark Twain Papers Arkivigite je 2010-03-27 per la retarkivo Wayback Machine, University of California Press. This series publishes Mark Twain's private papers – his letters, notebooks, unpublished literary works, and autobiography.
• Jumping Frogs: Undiscovered, Rediscovered, and Celebrated Writings of Mark Twain Arkivigite je 2009-08-31 per la retarkivo Wayback Machine, University of California Press. The Jumping Frogs series of books brings neglected Mark Twain treasures—stories, tall tales, novels, travelogues, plays, imaginative journalism, speeches, sketches, satires, burlesques, and much more—to readers.
• A True Story, Repeated Word for Word As I Heard It from The Atlantic Monthly. Nov. 1874: 591–594. Boston: Atlantic Monthly Co.

Akademiaj studoj

• The Mark Twain Papers and Project ĉe Bancroft Library, University of California Berkeley. Home to the largest archive of Mark Twain's papers and the editors of a critical edition of all of his writings.
• Mark Twain Room Arkivigite je 2014-03-27 per la retarkivo Wayback Machine ĉe Buffalo & Erie County Public Library, kiu havas la manuskripton de Huckleberry Finn

Vivo

• Kompleta teksto de la biografio Mark Twain Arkivigite je 2004-10-11 per la retarkivo Wayback Machine de Archibald Henderson
• Mark Twain's Mississippi Arkivigite je 2014-10-08 per la retarkivo Wayback Machine ĉe Northern Illinois University Libraries
• Mark Twain Arkivigite je 2014-01-04 per la retarkivo Wayback Machine ĉe C-SPAN]]'s American Writers: A Journey Through History

Alia

• Literary Pilgrimages – Mark Twain retejoj
• PBS Twain Interactive Scrapbook and San Francisco Chronicle article documenting that Clemens did not say "The coldest winter I ever spent was summer in San Francisco."
• The Fountain Pens uzita de Mark Twain Arkivigite je 2006-12-23 per la retarkivo Wayback Machine
• Images of First Appearances of Mark Twain Works Arkivigite je 2015-09-19 per la retarkivo Wayback Machine
• artikolo kaj raraj bildoj de Mark Twain kaj fotisto Napoleon Sarony
• Google map kun usonaj lokoj asociaj kun Twain
• Mark Twain Original Manuscripts from 1862–1909 Arkivigite je 2013-06-15 per la retarkivo Wayback Machine Shapell Manuscript Foundation